بزرگنمایی:

استفاده از فناوری‌های فضایی و تصاویر ماهواره‌ای سال‌هاست در جهان آغاز شده است. ایران نیز مدت‌هاست از این فناوری برای پایش بخش‌های مختلف استفاده می‌کند. رصد زمین‌های کشاورزی، وضعیت آب و هوایی، میزان تنش آبی و بیایان زایی و میزان دی اکسید کربن در زمین از جمله مواردی است که توسط فناوری‌ ماهواره‌ای مورد بررسی قرار می‌گیرد.

اکنون «سامانه پایش اراضی» به عنوان یکی از دو بخش اصلی سامانه «پنجره واحد مدیریت زمین» با رصدکردن استان‌های اصفهان، البرز، قزوین و زنجان در حالی کار خود را آغاز کرد که این سامانه ماموریت ویژه‌ جلوگیری از تخریب اراضی کشاورزی و حفظ جنگل‌ها و مراتع را دنبال می‌کند.

ساز و کار فعالیت سامانه پایش اراضی به گونه‌ای طرح‌ریزی شده است که با تکیه بر فناوری‌های نوین و ظرفیت‌های بومی کشور و با تعیین مختصات زمین، اقدام به دریافت تصاویر و داده‌های ماهواره‌ای می‌کند و ضمن تحلیل و پردازش اطلاعات دریافتی و مقایسه آنها با یکدیگر در بازه‌های زمانی مشخص، به بررسی وضعیت اراضی کشور می‌پردازد.

رمزگشایی سامانه از دیوارهای بلند زمین‌خواران

یکی از معضلات همیشگی نیروهای متولی حفاظت از اراضی کشاورزی، عدم اطلاع از وضعیت ساخت و سازهای غیرمجاز در پشت دیوارهای باغ‌ها و مزارع محصور بوده است. در این روش زمین‌خواری، سودجویان ابتدا به بهانه جلوگیری از هجوم حیوانات یا سارقان به مزارع و باغات خود، اقدام به دریافت مجوز احداث دیوار و حصار می‌کنند.

در مرحله بعدی، زمین‌های مخفی شده در پشت دیوارها را مورد تخریب قرار داده و ساخت و ساز را آغاز می‌کنند. اما با راه‌اندازی سامانه پایش اراضی کشور، زمین‌های کشاورزی و منابع طبیعی به صورت مستمر و از فضای آسمان توسط ماهواره‌ها رصد شده و هر گونه تغییر نظیر دیوارکشی، گودبرداری، پی‌کنی، احداث بنا، قطع درختان باغی و جنگلی و احداث استخر قابل شناسایی است.

تصاویر ماهواره‌ای؛ مانعی برای تصرف غیرقانونی اراضی منابع طبیعی

اراضی ملی نظیر جنگل‌ها، مراتع، کوه‌ها و سواحل دریاها به عنوان منابعی محسوب می‌شوند که استفاده از آن‌ها حق طبیعی عموم مردم محسوب می‌شود. با این وجود زمین‌خواران با جعل اسناد و مدارک مالکیت این اراضی و ادعاهای دروغین مالکیت آبا و اجدادی، اقدام به تخریب اراضی و محصور کردن آن‌ها برای استفاده شخصی خود می‌کنند.

یکی از مصادیق بارز این موضوع، کاشت درختان چندین ساله در اراضی ملی است که در روش‌های سنتی بازدید میدانی اراضی توسط کارشناسان دادگستری و دولتی به عنوان مبنایی برای مالکیت اشخاص تلقی می‌شد. با فعال شدن سامانه پایش اراضی کشور، سوابق بهره‌برداری از اراضی در سنوات گذشته نیز به راحتی قابل مشاهده است و امکان جلوگیری از ادعاهای دروغین و تصرف غیرقانونی اراضی منابع طبیعی را فراهم می‌کند.

سامانه پایش اراضی، محیط‌بانی الکترونیکی

نیروهای گشتی از قبیل جنگلبانان و محیط‌بانان که به حفاظت و حراست از اراضی حساس و آسیب‌پذیر کشور مشغول هستند، همواره با چالش‌های متعددی برای انجام وظایف خود روبه‌رو بوده‌اند. بخشی از این چالش‌ها شامل کمبود تجهیزات و خودرو به‌ویژه برای نظارت مستمر بر مناطق صعب‌العبور است و بخش دیگر محدودیت در ابزارهای شناسایی تخلف در مقابل زمین‌خوارانی است که در بیشتر موارد دارای قدرت و امکانات مناسبی جهت پوشاندن تخلفات خود و فریب دادن مأموران سازمان‌ها هستند. با فعال شدن سامانه پایش اراضی کشور، ابزارهای فناوری اطلاعات و دانش ماهواره‌ای در اختیار این نیروها قرار گرفته تا با استفاده از ظرفیت تکنولوژی نوین، امکان رصد دائمی اراضی و مقابله با افراد سودجو را داشته باشند.

استفاده از فناوری‌های نوین برای جلوگیری از تخریب اراضی کشاورزی

سامانه زمین، یکی از 23 پروژه الویت‌دار دولت الکترونیکی

سامانه پنجره واحد مدیریت زمین، یکی از 23 پروژه اولویت‌دار دولت الکترونیک است که به منظور ایجاد سهولت در ارائه خدمات و مجوزهای زمین محور و مدیریت و پایش بهینه اراضی ایجاد و راه‌اندازی شده است.

ثبت و صدور مجوزهای مرتبط با ساخت‌وساز در اراضی و املاک خصوصی و استعلامات مربوطه، ثبت و واگذاری بهره‌برداری از اراضی و املاک ملی، دولتی و وقفی، ثبت و پیگیری گزارش‌های مردمی زمین خواری و نظارت بر اجرای قوانین مرتبط با حوزه زمین، اهداف چهارگانه‌ «سامانه زمین» است.

استفاده از فناوری‌های نوین برای صیانت از زمین‌های کشاورزی

سامانه پایش اراضی را می‌توان نقطه عطف و به عبارتی فصل جدیدی در استفاده از فناوری‌های نوین به منظور مقابله با پدیده زمین‌خواری دانست. سامانه‌ای که امکانی را برای متولیان این مهم در کشور فراهم می‌کند تا بتوانند از ناکارآمدی ابزارهای سنتی و روش‌های میدانی رصد اراضی کشور عبور کنند و با تکیه بر به‌روزترین ابزارهای ماهواره‌ای به صیانت از زمین‌های کشاورزی و جلوگیری از ساخت و سازهای غیرقانونی بپردازند.

این سامانه توسط سازمان فناوری اطلاعات ایران و با همکاری ستاد هماهنگی مبارزه با مفاسد اقتصادی ایجاد و راه‌اندازی شده، ذی‌نفعان سامانه پایش اراضی را طیف قابل توجهی از دستگاه‌هایی تشکیل می‌دهند که به نوعی تکلیف قانونی برای حفظ، نگهداری و مدیریت اراضی کشور به عهده آنها گذاشته شده است که در این خصوص می‌توان به وزارت راه و شهرسازی، سازمان محیط زیست، سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای، سازمان امور اراضی، سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور اشاره کرد.