بزرگنمایی:

مؤسسه ملی تحقیقات سلامت دانشگاه علوم پزشکی تهران در مقاله ای علمی با عنوان «انتقال ویروس کووید -19: نکات کاربردی در اقدامات احتیاطی پیشگیری از عفونت»، نسخه به‌روزرسانی‌شده مقاله علمی 29 مارس 2020 سازمان بهداشت جهانی را به همراه شواهد علمی جدید در مورد انتقال کووید -19، ویروس عامل بیماری COVID-19 منتشر کرد.

این خلاصه علمی، مروری بر نحوه انتقال کووید- 19 آنچه در مورد انتقال ویروس توسط افراد آلوده و کاربردهای آن در عفونت و اقدامات احتیاطی کنترل در داخل و خارج از مراکز پزشکی شناخته شده است، ارائه می دهد.

راه های انتقال؛ انتقال از طریق تماس و قطرک ها

انتقال کووید- 19 می تواند از طریق تماس مستقیم، غیرمستقیم یا نزدیک با افراد آلوده از طریق ترشحات آلوده مانند بزاق و ترشحات تنفسی یا قطرک های تنفسی آنها هنگامی که فرد آلوده سرفه، عطسه، صحبت کند یا آواز بخواند، اتفاق بیافتد.

قطرک های تنفسی قطری 10-5 میکرومتری دارند. به قطرک ها با قطر کمتر از 5 میکرومتر نیز هسته های قطرکی یا آئروسل گفته می شوند. انتقال قطرک های تنفسی می تواند در هنگام تماس نزدیک شخص (تا فاصله 1 متر) با یک فرد آلوده که دارای علائم تنفسی است (مثل سرفه یا عطسه) یا در حال صحبت کردن یا آواز خواندن است، رخ دهد.

در این شرایط، قطرک های تنفسی حاوی ویروس می تواند به دهان، بینی یا چشم های فرد مستعد برسد و به عفونت منجر شود. انتقال غیرمستقیم از طریق تماس یک میزبان مستعد با یک شی یا سطح آلوده fomite نیز امکانپذیر است.

راه های انتقال؛ انتقال هوابرد (انتقال از طریق هوا)

انتقال از طریق هوا (انتقال هوابرد) به گسترش و انتشار عامل ایجاد عفونت از طریق هسته های قطرکی (آئروسل) گفته می شود که در صورت معلق بودن در هوا در مسافت های طولانی و مدت زمان زیادی به صورت عفونی باقی می مانند. هوابرد بودن کووید 19 می تواند در طی فعالیتها و درمان های پزشکی که ممکن است منجر به تولید آئروسل شود، رخ دهد.

WHO همراه با متخصصین علمی، به طور فعال بحث و ارزیابی کرده اند که آیا کووید- 19 ممکن است در صورت عدم وجود روش های تولید آئروسل، به ویژه در محیط های داخلی با تهویه ضعیف منتشر شود؟ فیزیک هوای بازدمی و فیزیک جریانات فرضیه هایی را در مورد مکانیسم های ممکن انتقال کووید- 19 از طریق آئروسل ها ایجاد کرده است.

بررسی جزئیات پژوهش های صورت گرفته حاکی از آن است که انتقال بیماری از طریق قطرک ها و سطوح آلوده می تواند بصورت فرد به فرد صورت گیرد.

علاوه بر این، محیط های تماسی نزدیک (محیط صمیمی) در مراکز عمومی ممکن است انتقال بیماری را از تعداد کم بیمار به بسیاری از افراد دیگر تسهیل کند (انتشار بسیار بالا،) به ویژه هنگامی که در عدم رعایت فاصله اجتماعی دستها شسته نشود و یا از ماسک استفاده نشود.

راه های انتقال؛ انتقال از طریق فومیت (سطوح) آلوده

ترشحات یا قطرک های تنفسی که توسط افراد آلوده دفع و منتشر می شود، می توانند سطوح و اشیا را آلوده کرده و باعث ایجاد فومیت (سطوح) آلوده شوند. ویروس کووید -19 زنده و/ یا RNA ردیابی شده توسط RT-PCR بسته به شرایط محیطی (از جمله دما و رطوبت) و نوع سطح به ویژه با غلظت های بالا در محیط های درمانی بیماران COVID-19 در بازه های زمانی مختلف از ساعتها تا روزها یافت می شود.

بنابراین ویروس ممکن است به صورت غیر مستقیم از طریق لمس سطوح در محیط های گذرا یا لمس اشیاء آلوده به ویروس از طریق یک شخص آلوده (مثلاً گوشی معاینه پزشک یا دماسنج) و به دنبال آن لمس دهان، بینی یا چشمها، انتقال یابد.

با وجود شواهد و مدارک پی در پی در مورد آلودگی سطوح به کووید- 19 و بقای ویروس در برخی از سطوح، هیچگونه گزارش خاصی وجود ندارد که مستقیماً انتقال از طریق سطوح آلوده را مطرح کرده باشد. افرادی که با سطوح بالقوه عفونی در تماس هستند اغلب با فرد بیمار نیز در تماس نزدیک هستند؛ بنابراین تشخیص بین انتقال عامل بیماری از طریق قطرک های تنفسی و یا سطوح آلوده دشوار است.

با این حال، سطوح آلوده بعنوان یکی از راه های انتقال کووید- 19 می تواند بیانگر آلودگی محیط پیرامون ناشی از تماس با افراد باشد و البته این واقعیت را بیان کند که ویروس کرونا و سایر ویروسهای تنفسی می توانند از این طریق انتقال یابند.

سایر روش های انتقال

RNA ویروس کووید- 19 همچنین در سایر نمونه های بیولوژیکی از جمله ادرار و مدفوع برخی از بیماران مشاهده شده است. برخی از مطالعات از شناسایی RNA ویروس کووید- 19 در پلاسما یا سرم خبر داده اند، و همچنین ویروس می تواند در سلول های خونی تکثیر شود. با این حال، نقش انتقال ویروس از طریق خون هنوز مشخص نیست.

در حال حاضر، هیچ مدرکی برای انتقال داخل رحمی کووید -19 از زنان باردار آلوده به جنین آنها وجود ندارد، اگرچه داده ها محدود هستند. WHO اخیراً چکیده علمی در مورد شیردهی و COVID-19 منتشر کرده است. انتقال کووید- 19 از مادر به جنین تاکنون مشاهده نشده است.

چه زمانی افراد آلوده به کووید -19 دیگران را آلوده می کنند؟

دانستن اینکه چه زمانی یک فرد آلوده می تواند کووید -19 را گسترش دهد، به اندازه چگونگی راه های انتقال و گسترش ویروس مهم است. WHO اخیراً گزارش علمی کوتاهی منتشر و به این موضوع پرداخته است که چه زمانی ممکن است شخص آلوده به ویروس بر اساس شدت بیماری خود، آن را گسترش دهد.

شواهد نشان می دهد که RNA ویروس کووید- 19 اندازه گیری شده توسط RT-PCR را می توان در افراد مبتلا با بیشترین بار ویروس، 1-3 روز قبل از شروع علائم آنها تشخیص داد، همچنین ویروس در محدوده روز شروع علائم نیز شناسایی شده و پس از آن با گذشت زمان کاهش تدریجی داشته است.

به نظر می رسد نتایج آزمایش RT-PCR به طور کلی برای افراد بدون علامت 1-2 هفته و برای بیماران مبتلا به بیماری خفیف تا متوسط، تا 3 هفته یا بیشتر مثبت است. در بیماران با درجه ابتلا شدید به 19-COVID این زمان می تواند بسیار طولانی تر باشد.

ویروس زنده در نمونه بیمار بدون علامت و در بیماران مبتلا به بیماری خفیف تا متوسط به مدت 8-9 روز پس از شروع علائم و در مدت زمان طولانی تر در بیماران به شدت بیمار، تشخیص داده شده است. افراد آلوده به کووید -19 بدون علائم بیماری نیز می توانند دیگران را آلوده کنند.

میزان گسترش و شیوع بیماری بدون علامت در جامعه ناشناخته است. نسبت افراد بیمار بدون علائم بالینی احتمالاً تحت تاثیر سن متفاوت است. به طوریکه به دلیل افزایش شیوع بیماری های زمینه ای در گروه های سنی بالاتر، خطر ابتلا به بیماری در این گروه سنی با درجه شدیدتری وجود دارد و در عین حال مطالعات نشان می دهند که کودکان نسبت به بزرگسالان از نظر بالینی علائم کمتری را نشان می دهند.

اقدامات پیشگیری از انتقال بیماری

درک چگونگی، زمان و موقعیت هایی که افراد آلوده شده، ویروس را انتقال می دهند برای ایجاد و اجرای روش های کنترل و شکستن زنجیره انتقال مهم است. شواهد و تجربیات موجود نشان می دهد که محدود کردن تماس نزدیک بین افراد آلوده و سایر افراد، پایه اصلی شکستن زنجیره انتقال ویروس عامل ایجاد COVID-19 است.

جلوگیری از انتقال را به بهترین وجه با شناسایی هرچه سریعتر موارد مشکوک، آزمایش و جدا کردن افراد عفونی می توان انجام داد. علاوه بر این، شناسایی افراد در تماس نزدیک با بیمار، بسیار حیاتی است تا بتوان با قرنطینه کردن آنها و همچنین شکستن زنجیره انتقال از روند روبه جلو شیوع بیماری جلوگیری کرد.

بنابراین دوران قرنطینه باید از آخرین تماس با فردی که به ویروس مبتلا شده به مدت 14 روز بطول بیانجامد. اگر این امکان وجود نداشته باشد که در یک مکان جداگانه قرنطینه انجام شود، نیاز است فرد به مدت 14 روز خود را در محل زندگی خویش قرنطینه کند.

برای پیشگیری از انتقال، WHO مجموعه ای کامل از اقدامات را توصیه می کند از جمله:

* شناسایی بیماران مشکوک در اسرع وقت، آزمایش و جداسازی کلیه موارد (افراد آلوده) در محل هایی با امکانات مناسب.

* شناسایی و قرنطینه کردن تمام افراد در تماس نزدیک با افراد بیمار. آزمایش کردن افراد با علائم پیشرونده بیماری. جداسازی آنها درصورت آلوده بودن.

* استفاده از ماسک های پارچه ای در موقعیت های خاص و به ویژه در مکان های عمومی که ازدحام وجود دارد و سایر اقدامات پیشگیری مانند حفظ فاصله اجتماعی امکان پذیر نیست.

* بکارگیری اقدامات احتیاطی مربوط به تماس و قطرک ها توسط کارکنان بهداشتی که از بیماران 19-COVID مشکوک و تأیید شده مراقبت می کنند.

* استفاده مداوم از ماسک پزشکی توسط کارکنان بهداشتی و درمانی شاغل در کلیه مناطق کلینیکی و در طی کلیه فعالیت های روزمره در کل شیفت کاری.

* در هر زمانی، بهداشت مکرر دست، حفظ فاصله اجتماعی از دیگران در صورت امکان و حفظ قوانین تنفسی رعایت شود.

* دوری از مکانهای شلوغ، مکان ها با ارتباط نزدیک و صمیمی و فضای محصور با تهویه ضعیف.

* برای محافظت از دیگران ماسک پارچه ای را در فضای بسته و پر ازدحام بپوشید و از تهویه مناسب محیطی در کلیه محیط های بسته و تمیز کردن مناسب و ضد عفونی محیط اطمینان حاصل کنید.