بزرگنمایی:

به نقل از معاونت علمی و فناوری، شناسایی عوامل کنترل کننده تالاب‌ها تاثیر بالایی در مدیریت بهتر آنها دارد. زمانی که عوامل موثر در ایجاد یا خشک شدن آنها مشخص شود می‌توان با کنترل موارد برای بقای بیشتر کمک کرد.

 در همین راستا محققان دانشگاه تهران، عوامل موثر در گسترش و نابودی تالاب‌های دریای خزر و تالاب گمیشان را با انجام پژوهشی بررسی کردند. صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز با توجه به اهمیت این موضوع از انجام این پژوهش پشتیبانی کرد. آنها عوامل موثر در ایجاد و خشک شدن تالاب گمیشان را بررسی کردند.  فرصتی که دریا در اختیار این محققان قرار داد تا با کمک آن مدیریت سواحل را بهتر عملی کنند.

تالاب‌ها محیط‌های دینامیکی منطقه ساحلی محسوب می‌شوند. آنها به شدت تحت تاثیر تغییر تراز دریا، محیط‌های خشکی و به ویژه میزان ورودی رودخانه‌ها و اثرات انسانی قرار دارند. از سویی نقش آنها در زیست بوم و اثرات محیطی، ناحیه‌ای و حتی جهانی غیر قابل انکار است.

تالاب‌ها را می‌توان جزء اشکال ثانویه منطقه ساحلی بر شمرد که توسط ماسه‌های سدی، جزایر سدی و نیز در آب‌های آزاد توسط جزایر مرجانی تشکیل می‌شوند. محیط تالابی در دریای خزر محیط حساس اکولوژیکی محسوب می شوند که تحت تاثیرات تغییرات سیستم‌های خشکی و دریایی قرار می‌گیرند. به دلیل تغییرات شدید دریای خزر تحول این اشکال نزدیک به ساحل نیز آسیب پذیرتر و تحولات مورفولوژیکی آنها نسبت به تالاب های دریای آزاد سریع‌تر است.

تالاب گمیشان در منتهی الیه سواحل شرقی ایران به عنوان تنها منطقه بکر دریای خزر محسوب می‌شود که چندین بار و در ترازهای مختلف تشکیل و نیز به طور کامل از بین رفته است. تصاویر ماهواره ای در سال 2016 نشان می‌دهد که متاسفانه تالاب گمیشان به طور کامل خشک شده است. شواهد زمینی و داده های ماهو اره ای نشان می دهد که این تالاب از سال 1850 میلادی تا کنون حداقل 3 بار تشکیل و خشک شده است.

در این پژوهش ابتدا جلگه ساحلی بخش شرق دریای خزر با استفاده از تصاویر ماهواره و بازدید میدانی مورد مطالعه دقیق قرار گرفت و سپس مراحل بعدی گسترش و نابودی تالاب گمیشان بررسی شد. نقشه برداری زمینی، نمونه برداری و پردازش تصویر از جمله برنامه‌های مورد نظر در انجام این پروژه بود.

تالاب‌ها در زیست بوم 3 مقیاس محلی، ناحیه‌ای و جهانی نقش دارند و آنها پالس‌های قوی از شرایط آب و هوایی را بروز می‌دهند بنابراین اجرای چنین طرحی ضروری است.

کاربرد این پژوهش با توجه به نقش و اهمیت دریای خزر جنبه‌های مختلف را در بر گیرد. از آنجاکه تغییرات دریای خزر بر همه فعالیت‌های کنونی ساحلی از جمله سکونتگاهی، زیستی، ارتباطی، توریستی، تفریحی تاثیر می‌گذارد، بنابراین زمینه‌های استفاده و کاربرد نتایج آن گسترده است.