شبکههای مجازی پر شده از تصاویر و سفرنامههایی از محیطهای بکر ایران که برخی خارج از هنجارهای اجتماعی، قوانین و عرف در آنها رفتار میکنند. صحنههایی قشنگ و کاملاً وسوسهبرانگیز. بدون هیچ توصیهای درباره رعایت حریم و اعتقادهای جوامع محلی، حفظ محیط زیست و رعایت بهداشت در محل زندگی بومیهایی که شاید از رفاه و خدمات شهری دور باشند.
در تمام این قابهای تصویری و سفرنامهها تنها درباره چگونگی دسترسی، مکان خواب، هزینه سفر و بهترین نقطه برای عکاسی اطلاعات داده شده و کوچکترین اشارهای به حساسیتها و عادتهای جامعه میزبان نشده که شاید تنها دستاورد آن، عصبانیت جوامع و مقامهای محلی و برخوردهای تند و ضربتی با مسافران بوده است.
«مارو» یا «شیدور» جزیرهای خالی از سکنه و پناهگاه لاکپشتهای دریایی، ماهیها، دلفینها و گونههای مهمی از پرندگان است. این جزیره تنها آبسنگ مرجانی حفاظتشده در کشور است که در چند سال اخیر حضور بدون نظارت مسافران، به مرجانها و حیات وحش آن بهویژه در فصل تخمگذاری لاکپشتها و پرندهها آسیب جدی وارد کرده است. شیدور منطقهای حفاظتشده است که تا دو سال پیش کمتر کسی برای سفر به آن برنامهریزی میکرد اما حالا پاتوق «تورهای شاد» شده است، به طوری که در تعطیلات اواخر بهمنماه پخش فیلمهایی از رفتارهای ناهنجار و خارج از عرف برخی مسافران باعث شد سفر به این جزیره ممنوع شود.
رضا برومند، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان که جزیره شیدور یا مارو در حوزه استحفاظی این استان قرار دارد، اتفاقهای رخداده را ناشی از ساختارشکنی برخی مسافران میداند و تصمیمهای گرفتهشده درباره ممنوعالورود شدن به این جزیره را به خارج از این حوزه مدیریتی ربط میدهد و به ایسنا میگوید: از 14 جزیرهای که در محدوده استان هرمزگان قرار دارد، هفت جزیره نظامی است، تعدادی هم زیر نظر نفت قرار دارد و فقط سه جزیره کیش، قشم و هرمز است که رویکرد گردشگری دارد. البته بخش کوچکی از جزیره ابوموسی نیز کاربری گردشگری پیدا کرده که ورود به آن هم به هماهنگی نیاز دارد.
او که با این توصیف حوزه استحفاظی خود را بسیار محدود تعریف میکند، ادامه میدهد: در جزیره قشم اصولاً مشکلی نداریم، همینطور در کیش، ضمن اینکه این جزایر به عنوان مناطق آزاد قوانین خاص خود را دارند. در هرمز هم با وجود ازدحام و تراکم جمعیت مانع و مساله خاصی وجود ندارد، چرا که بسیاری از مسافران و گردشگران سبک خاصی از سفر به این جزیره را انتخاب کردهاند، برای همین کمبودی در خدماترسانی احساس نمیکنند.
او که گردشگری را اقتصاد سوم استان هرمزگان میداند، میگوید: در گردشگری چند مؤلفه وجود دارد؛ نخست زیرساخت است، مثل هتل و امکانات رفاهی. شاخص دوم رفتار با گردشگر و سومین آن معرفی ظرفیتهای استان است که روی آخرین شاخص، اقدامات خوبی انجام شده، اما زیرساخت هنوز با مشکلاتی روبهرو است که البته به اعتبارات دولت و عملکرد بخش خصوصی مربوط میشود.
برومند یادآوری میکند که بیشتر جزایر مشکل زیرساخت دارند، مخصوصاً جایی مثل مارو که خالی از سکنه است و منطقهای زیستمحیطی محسوب میشود، اما در یکی دو سال اخیر افراد متفرقه خارج از استان، بدون مجوز، تورهای شخصی را در آن اجرا کردهاند که به بروز رفتارهای ساختارشکنانهای منجر شده است.
او در عین حال متذکر میشود که اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان هرمزگان هیچ ارتباطی با موضوع جزیره «مارو» ندارد و در اینباره توضیح میدهد: در این جزیره نه تنها هیچ تأسیسات گردشگری تحت نظارتی وجود ندارد، که آژانسهای گردشگری دارای مجوز هم به این منطقه توری اجرا نمیکنند. در واقع ما از جایگاه نظارتی اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری زمانی میتوانیم به این مسائل ورود کنیم که نقطه ارتباطی با موضوع داشته باشیم. «مارو» منطقه حفاظتشده است اگر گردشگران آسیبی به محیط زیست آن وارد کردهاند باید دستگاه متولی اقدام کند. از طرفی اگر رفتارهای ساختارشکنانه اتفاق افتاده نهادهای مرتبط با آن باید وارد عمل شوند. با این حساب ما عملاً هیچ حقی برای ورود به این مساله نداریم. واضحتر آنکه جزایری مثل مارو یا شیدور از حوزه استحفاظی این اداره خارج است.